Loron Sabadu, 01 de Setembro de 2018 Hadomi Timor deside hodi halo Diskusaun Publiku kona ba Asuntu Sosial Mediahanesan parte husi advokasia ba komunikasaun sosial. Organizasaun haree katak Teknologia Informasaun no Komunikasaun (TIK) nebé lao lais tebes iha mundo, no ita hotu hatene Timor Leste mos adopta no utiliza TIK liu-liu Media Sosial (facebook) hanesan meus hodi halo komunikasaun nebé diak no lais, maske nune’e utilizasaun Media Sosial iha Timor Leste ladauk kontrola ho diak hodi implika povo no sidadaun sira uza halo defamasaun, privasidade umanu, manipulasaun ka edit imagem sira halo aat, hasai liafuan la ho etika, tolok Lideransa sira no sst iha media sosial, ho razaun ida ne’e Organizasaun Hadomi Timor sei halo Diskusaunho entidades hotu-hotu hodi rona ideas ka hanoin no rekomendasaun kona ba asuntu Utilizasaun Media Social.
A. Objetivu
1. Atu fo atensaun ba Governu hodi bele kria system aseguranca ida nebe bele halo kontrolu ba kliente ka utilizador sira nebe hetan asesu ba media social.
2. Halibur ideias, pontu devista no preokupasaun Komunidade nian, Grupu Akedémiku, Religioza, ONG no Estudante sira no Instituisaun relevante sira.
B. Rezultadu ne’ebe atu hetan
1. Komunidade (kliente) sira konsiente ho benifisiu ne’ebe mudansa teknologia oferese liu hosi media sosias iha moris loron-loron.
2. Organizasaun iha ona rekomendasaun lubuk hodi rekomenda ba governu atu fo atensaun ba kliente ka utilizador media social.
3. Utilizador media social iha ona konesementu kona ba risku sira, bainhira sira utiliza la tuir nia dalan ka regra ne’ebe estabelese ona.
C. Metodologia Geral
Metode ne’ebe mak atu uja iha aktividade ne’e mak hanesan tuir mai ne’e:
1. Sorumutuk nakloke ne’ebe flexivel hodi rona opiniaun públiku sira liu hosi nia representante, moderador nain ida mak sei modera sorumutuk atu nune’e garante katak partisipantes hotu iha opportunidade.
2. Moderador aprezenta issu atual no partisipante sira halo komentariu no aprezenta pontu de vista.
REKOMENDASAUN NO SUJESTAUN HUSI PARTISIPANTE SIRA
v Asosiasão Ema Difisiensia (ADTL)
Sujestaun : Hanesan ita sira nia intervensaun ideas balun ne’ebe maka ohin ita deskute,espera katak iha Workshop Nasional it abele tau hamutuk bele sai rekomendasaun ida para it abele tau iha ne’eba,orsida ita nia rekomendasun sira ne’e sai hanesan submisaun hodi hato’o iha parte governu,sira maka halo diskusaun ba ema sira ne’ebe utiliza facebook la tuir nia dalan,ita nia submisaun sira ne’e maka ita nia advokasia ba iha parte kompotente sira.
v Husi ONG BA LOOS
Rekomendasaun : Presija tebes duni atu ita kria lei par abele haree ba polémika facebook sira ne’e tanba liu husi facebook iha tentasaun barak ,tan ne’e ita presija rekomenda ba governu ou parlamentu sira par abele halo duni lei sira ne’e,ida ne’e mos bele halo fasil polisia sira atu detekta ID falsu sira ne’e.
v Husi Institute Of Buisness (IOB)
Rekomendasaun : Hakarak rekomenda ba timoroan hotu parte husi governu ida de’it mak hakarak atu fo hatene presija ita hotu-hotu halo translate tiha liafuan sira ne’ebe hakerek iha artigo ne’e tenki ba asaun tantu ba se de’it hanesan presidente to iha sira ne’e,ami nia rekomendasaun mak ne’e tenke translate tiha de’it liafuan sira ne’ebe ita boot sira hakerek iha artigo tanba la iha ema ida mak koalia profisionalismu,tanba ne’e ami nia rekomenda mak ne’e. no mos ba kolega feto sira katak hatais karik keta badak demais tanba ema bele halo ID falsu.
v Husi UNIVERSIDADE DA PAZ (UNPAZ)
Sujestaun : Atu hakarak hatete ba ita hotu iha ne’e katak fiar katak ita nia surumutu tuir mai bele kovida parte sira ne’ebe maka relevante atu nune’e ita nia konfuzaun sira ne’e bele hatan,tanba ita hotu ohin iha ne’e barak mak iha konfuzaun maibe atu husu ba se? iha ne’e ita balun mak atu hatan maibe tuir ida-idak nia hakarak no hatene.
v Husi UNIVERSIDADE NASIONAL TIMOR LOROSA’E(UNTL)
Rekomendasaun : Rekomenda no opiniaun liu-liu ba polisia investigasaun kriminal sira,katak ita hotu hatene buat ida IT ne’e laos fasil ba ema para halo investigasaun,ema hatene maka uza de’it,atu detekta problema sira ne’e presija ema ne’ebe maka iha espesialidade ba IT nian,rekomenda ba polisiainvestigasaun sira par abele iha aplikasaun ka sistema ruma,oinsa bele detekta uza liu husi satellite ka GPS ba lokasaun ne’ebe ema sira ne’ebe uza ID falsu,tanba ida ne’e importante tebes,polisia sir abele memperdalamkan sira nia skill.
v Husi ESTUDANTE SECÚNDARIA ANNUR
Rekomendasaun :Hau nia rekomendasaun ba iha telekomunikasaun kona ba simcard nia,uluk sira dehan simcard hutu-hotu tenke regista se lae sira blokir,mais realidade ne’ebe iha hau nia simcard de’it sedauk regista to agora mos sedauk blokir,tan ne’e rekomenda ba telekomunikasaun hotu-hotu koalia tenke realiza laos koalia de’it.
v Husi MEDIA INDEPENDENTE
Rekomendasaun :Se diak liu husu ba polisia nasional sira,atu hato’o proposta ruma ba governu oinsa kapasita sira nia ema sira atu hatene liu tan skill kona ba IT nia,tanba investiga iha kriminal ne’e la hanesan ho investiga iha IT,se koalia kona ba direitu entaun bele sira divulga ema,hanesan ami IT sira hatene se kuandu ema uza ID falsu entaun ami hatene.
v Husi AUTORIDADE SUCO
Sujestaun :Se karik eventu sira ne’e hala’o tan ,bele karik konvida joven sira atu nene’e sira mos bele hatene informasaun sira ne’e,tanba ita hatene katak joven maka sai factor determinante ba nasaun ida ne’e.v Husi POLISIA SERVISU INVESTIGA KRIMINAL (PSIK)
Rekomendasaun :ita hareeba tema ne’ebe maka iha,agora hau atu koalia liu-liu ba estudante siraatu foka liu kona ba papel prinsipal estudante ninia hanesan agente transformador ba iha sosiedade hamutuk ne’ebe maka iha prinsipio baziku ne’ebe ita hatene katak tenki organiza an ka envolve an iha organizasaun balun,atu nune’e bele implementa prinsipio tolu ne’e; peskuiza,edukasaun,no pratika.Rekomendasaun ba ita boot sira,iha peskiza ne’e ita boot sira tenke detekta liu-liu koalia kona ba lei,lei hirak mak aplika ona,agente aplikador sira aplika lei ne’e to iha ne’ebe ona,estudante nia peskiza to iha ne’ebe ona,imi mak forsa atu muda sistema sira ne’e ta ne’e imi tenki prepara an iha kualifikadu,aban bainrua ita intera an iha sistema ,ita hein aplika de’it ba estudante sira,ba sosiedade sivil,agradese ba ONG HADOMI TIMOR tanba bele realiza ona sorumutu ida ne’e,sosiedade sivil ne’e parseira estadu ninian ,ita tenke halo diferensiasaun ba buat rua ne’e opozisaun ho parseira,entaun ita sosiedade sivil kritika hanesan mos ho estudante sira kritika fo kedas solusaun alternativa,ita hakarak estadu kria lei,estadu sei kria,no se mak sei sai sujeitu ba lei sira ne’e?ita sira ne’e mak sai sujeitu,se karik ita sira ne’e mak la lao tuir lei sira ne’e entaun lei sira ne’e maka sei divulga ita.